Trong hoạt động của ngân hàng thương mại, huy động vốn là một trong những yếu tố quyết định năng lực hoạt động, khả năng mở rộng và duy trì thanh khoản. Trong đó, tiền gửi từ khách hàng chiếm tỷ trọng lớn nhất, thường trên 60% tổng nguồn vốn của ngân hàng (theo báo cáo tài chính Q2/2025 của 28 ngân hàng thương mại). Từ góc nhìn của VIS Rating, bài viết này phân tích các hình thức, vai trò, biện pháp thúc đẩy, thách thức và xu hướng của huy động vốn bằng tiền gửi.
Theo Luật Các tổ chức tín dụng 2024 (số 32/2024/QH15, hiệu lực từ 01/7/2024), "Nhận tiền gửi là hoạt động nhận tiền của tổ chức, cá nhân dưới hình thức tiền gửi không kỳ hạn, tiền gửi có kỳ hạn, tiền gửi tiết kiệm, phát hành chứng chỉ tiền gửi và hình thức nhận tiền gửi khác theo nguyên tắc có hoàn trả đầy đủ tiền gốc, lãi theo thỏa thuận cho tổ chức, cá nhân gửi tiền (sau đây gọi là người gửi tiền)."
Nguồn vốn này hỗ trợ các hoạt động sinh lời như cho vay, đầu tư hay bảo lãnh, đồng thời phản ánh sức khỏe tài chính và uy tín của ngân hàng. Một ngân hàng có nguồn vốn tiền gửi ổn định sẽ duy trì tỷ lệ an toàn vốn - CAR (Capital Adequacy Ratio) cao hơn, giảm rủi ro thanh khoản.
Huy động vốn bằng tiền gửi - Nguồn vốn chủ lực của ngân hàng
Các ngân hàng thương mại thường áp dụng nhiều hình thức huy động vốn bằng tiền gửi, phân loại theo kỳ hạn, mục đích và đặc điểm sản phẩm. Dưới đây là 3 nhóm chính:
Đặc điểm: là khoản gửi có tính thanh khoản cao, cho phép khách hàng nạp, rút tiền hoặc thực hiện giao dịch bất cứ lúc nào mà không cần báo trước. Với mục đích chính là phục vụ nhu cầu thanh toán hàng ngày (qua thẻ ghi nợ, chuyển khoản, séc), lãi suất của loại tiền gửi này thường thấp hoặc bằng không.
Đối tượng: cá nhân và doanh nghiệp có nhu cầu giao dịch, luân chuyển vốn thường xuyên.
Ưu điểm: linh hoạt cao cho khách hàng; chi phí lãi suất thấp cho ngân hàng.
Nhược điểm: tính ổn định thấp, chi phí quản lý cao.
Đặc điểm: Với hình thức này, khách hàng cam kết gửi tiền trong một khoảng thời gian cố định, ví dụ như 1 tháng, 3 tháng, 6 tháng, 12 tháng hoặc dài hơn. Đổi lại, họ được hưởng mức lãi suất cao hơn đáng kể so với tiền gửi không kỳ hạn. Nếu khách hàng rút tiền trước hạn, họ thường chỉ được hưởng mức lãi suất bằng lãi suất không kỳ hạn.
Đối tượng: cá nhân, doanh nghiệp có khoản tiền nhàn rỗi và đã có kế hoạch sử dụng tiền trong tương lai.
Ưu điểm: lãi suất tốt cho khách hàng; ngân hàng có được nguồn vốn ổn định hơn cho hoạt động kinh doanh.
Nhược điểm: thiếu tính linh hoạt cho khách hàng; ngân hàng phải trả chi phí sử dụng vốn cao hơn
Tiền gửi có kỳ hạn thường có mức lãi suất hấp dẫn
Đặc điểm: Để đáp ứng các nhu cầu đặc thù, ngân hàng đã tạo ra các sản phẩm tiền gửi chuyên biệt như: tiền gửi hưu trí, tiền gửi tích lũy mua nhà, tiền gửi cho mục đích du học, tiền gửi bậc thang theo số tiền...
Ưu điểm: khách hàng có thêm nhiều lựa chọn, ngân hàng thu hút và tận dụng được thêm nguồn vốn từ nhiều phân khúc
Nhược điểm: đòi hỏi công tác quản lý phức tạp hơn từ phía ngân hàng
Đối với nền kinh tế
Chức năng huy động vốn tiền gửi có vai trò cực kỳ quan trọng trong việc thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Ngân hàng hoạt động như một trung gian tài chính, biến những khoản tiền nhàn rỗi trong xã hội thành vốn hoạt động, đưa vào chu trình sản xuất kinh doanh. Nhờ đó, nguồn vốn được luân chuyển hiệu quả, đáp ứng nhu cầu đầu tư, mở rộng sản xuất, tạo công ăn việc làm và đóng góp vào sự phát triển chung.
Đối với ngân hàng
Tiền gửi từ khách hàng đóng vai trò cốt lõi trong hoạt động của ngân hàng, là cơ sở để thực hiện các hoạt động sinh lời. Quy mô vốn huy động từ nguồn này là một trong những thước đo chính xác về năng lực và uy tín, đồng thời tạo ra lợi thế cạnh tranh đáng kể. Khi có quy mô tiền gửi lớn, ngân hàng có thể tối ưu hóa chi phí và khẳng định sự tin tưởng từ khách hàng và đối tác.
Đối với người gửi tiền
Qua hoạt động gửi tiền vào ngân hàng, người gửi tiền không chỉ được đảm bảo về sự an toàn cho tài sản, mà còn được tiếp cận hệ sinh thái dịch vụ tài chính tiện lợi như tiết kiệm sinh lời, thanh toán và chuyển tiền trực tuyến,... Đây là một kênh giúp quản lý tài sản và phân bổ danh mục đầu tư hiệu quả, an toàn.
Gửi tiền vào ngân hàng là cách tích lũy hiệu quả và an toàn cho người gửi
Để thu hút và giữ chân khách hàng, các ngân hàng thương mại không ngừng cạnh tranh, cải tiến với nhiều chiến lược đa dạng, từ truyền thống đến hiện đại. Dưới đây là một số biện pháp phổ biến:
Cập nhật lãi suất hấp dẫn: Lãi suất luôn là công cụ cạnh tranh trực tiếp và hiệu quả nhất. Một mức lãi suất cạnh tranh, phù hợp với diễn biến thị trường và tâm lý khách hàng, sẽ là yếu tố then chốt thu hút dòng tiền nhàn rỗi. Ngân hàng cần linh hoạt cập nhật biểu lãi suất theo từng thời kỳ, cân bằng giữa mục tiêu lợi nhuận và khả năng thu hút tiền gửi.
Đa dạng hóa sản phẩm: Để đáp ứng nhu cầu phong phú của khách hàng, việc đa dạng hóa sản phẩm là vô cùng cần thiết. Các ngân hàng cần cung cấp nhiều kỳ hạn gửi tiền linh hoạt, từ ngắn hạn đến dài hạn, cùng với các gói tiền gửi có lợi ích hấp dẫn như “Sinh lời tự động”, "Tiết kiệm tích lũy", "Tiết kiệm hưu trí", "Tiết kiệm giáo dục"... Điều này giúp khách hàng dễ dàng lựa chọn sản phẩm phù hợp nhất với mục đích và kế hoạch tài chính của mình.
Ứng dụng công nghệ: Kỷ nguyên số mở ra nhiều cơ hội mới cho việc huy động vốn. Ứng dụng công nghệ số cho phép khách hàng gửi tiền online, mở sổ tiết kiệm điện tử ngay trên ứng dụng di động mà không cần đến quầy giao dịch. Sự tiện lợi, nhanh chóng và khả năng tiếp cận 24/7 này đã thay đổi đáng kể hành vi của người gửi tiền, giúp ngân hàng tiếp cận được tệp khách hàng lớn hơn.
Gia tăng tiện ích đi kèm: Bên cạnh yếu tố lãi suất, việc gia tăng tiện ích đi kèm cũng là một chiến lược hiệu quả. Các chương trình tặng quà, quay số trúng thưởng, cộng điểm thưởng, hay ưu đãi các dịch vụ khác như phối hợp với các nhãn hàng để cung cấp giảm giá cho khách hàng gửi tiền sẽ tạo thêm động lực và sự gắn bó lâu dài. Những giá trị cộng thêm này góp phần nâng cao trải nghiệm và sự hài lòng của khách hàng.
Tăng cường niềm tin và giá trị thương hiệu: Để thu hút và giữ chân khách hàng, ngân hàng cần đẩy mạnh quảng bá, cải thiện quy trình và nâng cao chất lượng dịch vụ. Đặc biệt, việc xây dựng niềm tin là yếu tố quan trọng bậc nhất. Khi ngân hàng tạo dựng được uy tín vững chắc, không chỉ khách hàng và đối tác tìm đến mà còn có thể huy động vốn với chi phí tối ưu hơn. Điều này thể hiện rõ ở các ngân hàng lớn hoặc những ngân hàng có kết quả xếp hạng tín nhiệm tốt, thường có khả năng huy động vốn tiền gửi hoặc phát hành trái phiếu với lãi suất thấp hơn so với mặt bằng chung.
Ngân hàng có thể áp dụng nhiều chính sách để thúc đẩy huy động vốn tiền gửi
Kỷ nguyên số mang đến cả cơ hội lẫn thách thức to lớn cho hoạt động huy động vốn của các ngân hàng.
Thách thức
Cạnh tranh từ các kênh đầu tư khác: Khi thị trường sôi động, các kênh đầu tư như chứng khoán, bất động sản, vàng hay thậm chí tiền điện tử có thể mang lại lợi suất hấp dẫn hơn, làm giảm sức hút của kênh tiền gửi. Ngân hàng phải tìm cách duy trì sự cạnh tranh trong môi trường này.
Sự lên ngôi của Fintech: Các công ty công nghệ tài chính (Fintech) với các sản phẩm ví điện tử, cho vay ngang hàng (P2P lending) tiện lợi đang cạnh tranh trực tiếp với các dịch vụ truyền thống của ngân hàng, đặc biệt trong phân khúc khách hàng trẻ và am hiểu công nghệ.
Chi phí vận hành cao: Việc duy trì một mạng lưới chi nhánh vật lý rộng lớn vẫn còn tốn rất nhiều chi phí, trong khi xu hướng giao dịch trực tuyến ngày càng tăng, đặt ra áp lực cho việc tối ưu hóa chi phí hoạt động.
Yêu cầu về an toàn, bảo mật: Trong môi trường số, việc bảo vệ dữ liệu và tài sản của khách hàng trước các rủi ro an ninh mạng, lừa đảo trực tuyến là một thách thức lớn. Niềm tin của khách hàng phụ thuộc rất nhiều vào khả năng đảm bảo an toàn, bảo mật của ngân hàng.
Sự phát triển của Fintech tạo nên nhiều thách thức cho ngân hàng
Xu hướng
Số hóa sản phẩm: Xu hướng tất yếu là cho phép khách hàng thực hiện mọi giao dịch tiền gửi từ xa qua các nền tảng số như website, ứng dụng di động. Điều này giúp tối ưu hóa trải nghiệm khách hàng và giảm tải cho các chi nhánh vật lý.
Cá nhân hóa sản phẩm: Sử dụng Dữ liệu và Trí tuệ nhân tạo (AI) để phân tích hành vi, nhu cầu và thói quen của từng khách hàng. Từ đó, ngân hàng có thể thiết kế các gói sản phẩm và chương trình ưu đãi "may đo" riêng cho từng đối tượng, nâng cao hiệu quả thu hút và giữ chân khách hàng.
Phát triển ngân hàng số (Digital Banking): Đây là xu hướng chiến lược nhằm giảm sự phụ thuộc vào chi nhánh vật lý, tối ưu hóa quy trình, cắt giảm chi phí và nâng cao hiệu quả hoạt động tổng thể. Ngân hàng số sẽ là nền tảng cho sự phát triển bền vững trong tương lai.
Tăng cường trải nghiệm khách hàng (Customer Experience): Không chỉ dừng lại ở việc số hóa, ngân hàng cần tập trung vào việc đơn giản hóa thủ tục, tối ưu giao diện ứng dụng và nâng cao chất lượng tư vấn, hỗ trợ khách hàng. Mục tiêu là biến mỗi tương tác của khách hàng với ngân hàng trở nên dễ dàng, thuận tiện và mang lại sự hài lòng tối đa.
Nhìn chung, để thúc đẩy huy động vốn bằng tiền gửi trong kỷ nguyên số, các ngân hàng cần kết hợp hài hòa giữa các biện pháp truyền thống và ứng dụng mạnh mẽ công nghệ mới. Điều này không chỉ giúp gia tăng lượng tiền gửi mà còn xây dựng được mối quan hệ bền vững với khách hàng trong tương lai.
Tiếng Việt
English