Xếp hạng tín nhiệm giúp các nhà đầu tư có căn cứ xác thực và đáng tin cậy về khả năng trả nợ và rủi ro tín dụng của một doanh nghiệp, công cụ nợ hay một quốc gia. Vì vậy, hoạt động này đóng vai trò vô cùng quan trọng tới thị trường trái phiếu. Chủ động tìm hiểu về quy định xếp hạng tín nhiệm sẽ giúp các doanh nghiệp dễ dàng hơn khi tiến hành xếp hạng.
Hiện nay, chính phủ Việt Nam đã ban hành một số luật quy định về xếp hạng tín nhiệm nội địa. Cụ thể tại Nghị định số 88/2014/NĐ-CP ngày 26 tháng 9 năm 2014 nêu rõ:
Khung pháp lý:
Nguyên tắc hoạt động: Độc lập và khách quan, trung thực, minh bạch, tuân thủ quy định pháp luật và các điều khoản quy định tại hợp đồng xếp hạng tín nhiệm khi thực hiện xếp hạng tín nhiệm.
Giá trị kết quả xếp hạng tín nhiệm: Kết quả chỉ là thông tin tham khảo, không phải là khuyến nghị đầu tư, hay kêu gọi mua bán công cụ tài chính do tổ chức được xếp hạng tín nhiệm phát hành.
Hành vi nghiêm cấm: Sửa chữa, tẩy xóa, giả mạo các tài liệu trong hồ sơ, cho thuê, hoặc chuyển nhượng Giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh.
Đối với các tổ chức xếp hạng tín nhiệm:
Nghiêm cấm cung cấp dịch vụ xếp hạng tín nhiệm khi không có Giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh theo quy định pháp luật.
Sử dụng kết quả xếp hạng và kết quả phát hành công cụ nợ để định giá dịch vụ xếp hạng tín nhiệm.
Thông đồng, móc nối với tổ chức được xếp hạng tín nhiệm làm ảnh hưởng hoặc sai lệch kết quả xếp hạng tín nhiệm.
Công bố thông tin về kết quả xếp hạng tín nhiệm khi không có hợp đồng ký kết với tổ chức hoặc công cụ nợ….
Các tổ chức được phép xếp hạng:
Có Giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp do cơ quan có thẩm quyền cấp theo quy định của pháp luật về doanh nghiệp đáp ứng yêu cầu về loại hình doanh nghiệp quy định tại Nghị định.
Có vốn điều lệ thực góp tối thiểu bằng mức vốn pháp định (tối thiểu 15 tỷ đồng), được quy định tại Điều 11, Nghị định 88/2014/NĐ-CP.
Cổ đông hoặc thành viên góp vốn đáp ứng điều kiện quy định tại Điều 10 Nghị định
Có Tổng giám đốc hoặc Giám đốc đáp ứng được tiêu chuẩn và điều kiện quy định tại Điều 19 Nghị định này.
Có tối thiểu năm (05) người lao động đáp ứng được tiêu chuẩn và điều kiện của thành viên Hội đồng xếp hạng tín nhiệm quy định tại Điều 20 Nghị định này.
Có tối thiểu mười (10) người lao động đáp ứng được tiêu chuẩn và điều kiện chuyên viên phân tích quy định tại Điều 21 Nghị định này.
Có các quy trình nghiệp vụ đáp ứng quy định tại Điều 31 Nghị định này và văn bản cam kết thực hiện các quy trình nghiệp vụ khi được cấp Giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh.
Có phương án kinh doanh bao gồm các nội dung cơ bản sau:
a) Kế hoạch kinh doanh;
b) Dự kiến doanh thu và chi phí hoạt động;
c) Kế hoạch nhân sự;
d) Dự kiến các nguồn dữ liệu sử dụng.
e) Có trang thông tin điện tử của doanh nghiệp.
Phù hợp với quy hoạch phát triển dịch vụ xếp hạng tín nhiệm theo quy định tại Điều 8 Nghị định này.
Các tổ chức xếp hạng tín nhiệm nội địa tại Việt Nam: Hiện nay, Việt Nam có 5 tổ chức được cấp phép hoạt động trong lĩnh vực xếp hạng tín nhiệm, đóng vai trò quan trọng trong việc đánh giá năng lực tài chính và độ tin cậy của các doanh nghiệp. Trong số đó, VIS Rating là tổ chức duy nhất có cổ đông nước ngoài là Moody’s – một trong những tổ chức xếp hạng tín nhiệm hàng đầu thế giới, đồng thời là thành viên liên kết của Moody’s.
VIS Rating được hưởng lợi từ việc chia sẻ dữ liệu toàn cầu và áp dụng phương pháp xếp hạng tín nhiệm dựa trên phương pháp luận của Moody’s, được điều chỉnh phù hợp với đặc thù thị trường Việt Nam. Đặc biệt, ông Simon Chen – Phó Chủ tịch Cấp cao của Moody’s – trực tiếp tham gia điều hành khối xếp hạng tín nhiệm và nghiên cứu của VIS Rating.
Những yếu tố này khẳng định cam kết mạnh mẽ của Moody’s trong việc đầu tư nguồn lực nhằm xây dựng một tổ chức xếp hạng tín nhiệm tại Việt Nam đạt tiêu chuẩn quốc tế, minh bạch, chất lượng cao và sẵn sàng đáp ứng nhu cầu thị trường cho xếp hạng tín nhiệm doanh nghiệp và trái phiếu.
Quy định xếp hạng tín nhiệm đã nêu cụ thể những yêu cầu về hoạt động xếp hạng
Quy định xếp hạng tín nhiệm cũng chỉ rõ những yếu tố quan trọng buộc phải có khi tiến hành đánh giá cũng như chi tiết về các phương pháp xếp hạng và nguyên tắc xây dựng bậc xếp hạng. Cụ thể như sau:
Yếu tố quan trọng:
Tính khách quan: Quá trình xếp hạng cần đảm bảo tính độc lập, không bị ảnh hưởng bởi các yếu tố xung quanh. Các tổ chức xếp hạng phải độc lập với bên được đánh giá để tạo lòng tin từ thị trường và các nhà đầu tư.
Minh bạch: Công khai thông tin, phương pháp đánh giá và kết quả xếp hạng (trường hợp đối tượng là doanh nghiệp thì việc công khai là tự nguyện).
Cập nhật: Kết quả xếp hạng cần phản ánh đúng tình hình thực tế tại thời điểm hiện tại. Điều này đòi hỏi cả hai phía tổ chức phát hành và đơn vị xếp hạng tín nhiệm cần thường xuyên họp mặt, trao đổi để cập nhật thông tin, đảm bảo kết quả xếp hạng tín nhiệm của Tổ chức phát hành luôn kịp thời và phù hợp.
Phương pháp xếp hạng:
Phương pháp xếp hạng tín nhiệm phải bao gồm cả phương pháp đánh giá định lượng và phương pháp đánh giá định tính.
Phương pháp xếp hạng tín nhiệm phải đánh giá được các yếu tố rủi ro cơ bản và mức độ ảnh hưởng đến khả năng thực hiện đầy đủ, đúng hạn nghĩa vụ nợ của tổ chức được xếp hạng tín nhiệm, bao gồm các nội dung cơ bản sau:
a) Rủi ro vĩ mô;
b) Rủi ro thị trường và môi trường kinh doanh;
c) Rủi ro chiến lược;
d) Rủi ro quản trị;
đ) Rủi ro nhân sự;
e) Rủi ro tài chính;
g) Rủi ro khác theo đánh giá của doanh nghiệp xếp hạng tín nhiệm.
Doanh nghiệp xếp hạng tín nhiệm phải sử dụng phương pháp xếp hạng tín nhiệm có hệ thống và thống nhất cho từng loại nghĩa vụ nợ và từng ngành nghề, lĩnh vực sản xuất, kinh doanh.
Định kỳ doanh nghiệp xếp hạng tín nhiệm có trách nhiệm rà soát phương pháp xếp hạng tín nhiệm và các giả thuyết sử dụng để điều chỉnh nếu cần thiết.
Doanh nghiệp xếp hạng tín nhiệm phải công bố trên trang thông tin điện tử của doanh nghiệp những nội dung cơ bản của phương pháp xếp hạng.
Quy trình xếp hạng phải theo sát quy định xếp hạng tín nhiệm được Chính phủ công bố
Nguyên tắc xây dựng bậc xếp hạng:
Rõ ràng, dễ hiểu, đảm bảo khả năng so sánh giữa các bậc: Đây là nguyên tắc cơ bản và phổ biến trong hệ thống xếp hạng tín nhiệm quốc tế (như Moody’s, S&P, Fitch). Việc sử dụng các ký tự dễ nhận biết như A, B, C sẽ giúp các nhà đầu tư dễ hình dung và so sánh hơn.
Phản ánh đúng rủi ro thực tế: Bậc xếp hạng phải được xây theo thứ tự từ cao xuống thấp, mỗi bậc phải có mô tả rõ ràng, đảm bảo phản ánh đúng tình trạng thực tế của doanh nghiệp/tổ chức được đánh giá, không chỉ dựa vào lịch sử mà còn cân nhắc khả năng tài chính trong tương lai.
Bậc xếp hạng được công bố rõ ràng về ý nghĩa, các thang bậc trên trang của tổ chức xếp hạng tín nhiệm: Việc công khai ý nghĩa và thang bậc là nguyên tắc quan trọng, đảm bảo tính minh bạch – một trong những yêu cầu cốt lõi của hoạt động xếp hạng tín nhiệm. Mỗi doanh nghiệp có thể có số lượng bậc xếp hạng tín nhiệm khác nhau, phổ biến là hệ thống 21 bậc xếp hạng tín nhiệm dựa trên nguyên tắc.
Rõ ràng, dễ hiểu, đảm bảo khả năng so sánh giữa các bậc
Thứ tự các bậc từ cao xuống thấp
Bậc xếp hạng được công bố rõ ràng về ý nghĩa, các thang bậc trên trang của tổ chức xếp hạng tín nhiệm.
Trước khi tiến hành quá trình xếp hạng, doanh nghiệp nên xác định nhu cầu của mình, việc xác định rõ nhu cầu giúp doanh nghiệp lựa chọn dịch vụ phù hợp. Nhu cầu của doanh nghiệp có thể bao gồm:
Đáp ứng yêu cầu pháp luật về việc phát hành trái phiếu.
Thu hút đầu tư từ nhiều nguồn hơn, bao gồm cả nhà đầu tư tổ chức và nhà đầu tư cá nhân chuyên nghiệp, giúp việc huy động vốn đạt hiệu quả cao và nhanh chóng.
Xác định mức lãi suất phát hành trái phiếu phù hợp.
Nâng cao uy tín của doanh nghiệp trên thị trường, thu hút nguồn vốn đầu tư.
Hỗ trợ định hình chiến lược tài chính dài hạn. Thông qua quá trình làm việc với các tổ chức xếp hạng tín nhiệm, doanh nghiệp sẽ nhận ra những hạn chế trong bộ máy vận hành nội bộ, năng lực tài chính, điểm mạnh - yếu, từ đó xây dựng lộ trình phát triển và kịp thời nhận diện các rủi ro tiềm ẩn.
Để chuẩn bị cho xếp hạng tín nhiệm, doanh nghiệp cũng cần chuẩn bị một số thông tin cần thiết, ví dụ như:
Thông tin tài chính: báo cáo tài chính kiểm toán cho 2 đến 3 năm gần nhất.
Kế hoạch kinh doanh cho ít nhất 2 năm sắp tới.
Phương án phát hành trái phiếu, phương án đầu tư dự án…
Sau khi đã xác định được nhu cầu của mình, doanh nghiệp/tổ chức cần chọn một tổ chức xếp hạng tín nhiệm uy tín, đáp ứng đầy đủ quy định xếp hạng tín nhiệm hiện hành. Hiện nay, VIS Rating là một công ty xếp hạng tín nhiệm độc lập tại Việt Nam đầu tiên theo chuẩn Moody’s - một trong những tổ chức xếp hạng tín nhiệm hàng đầu thế giới.
Thông qua sự hợp tác này, VIS Rating đã xây dựng cho mình một hệ thống xếp hạng tín nhiệm được thiết kế riêng cho thị trường Việt Nam, kết hợp với những tiềm lực chuyên môn vượt trội từ Moody's. Với phương pháp luận chặt chẽ, cùng đội ngũ chuyên gia giàu kinh nghiệm, VIS Rating mang đến những đánh giá khách quan, độc lập về khả năng thanh toán nợ của các tổ chức, giúp nhà đầu tư đưa ra quyết định đầu tư sáng suốt hơn.
Quy trình xếp hạng tín nhiệm tại VIS Rating sẽ bao gồm 3 giai đoạn:
Giai đoạn 1 - Phân công nhóm Phân tích và Tổ chức phát hành cung cấp thông tin cho Nhóm Phân tích:
Khối Phát triển kinh doanh đàm phán và ký kết Hợp đồng Dịch vụ Xếp hạng Tín nhiệm với Tổ chức phát hành. Nhóm Phân tích được phân công tham gia xếp hạng tín nhiệm và liên hệ với Tổ chức phát hành để giới thiệu nhóm cũng như giải đáp các câu hỏi về phương pháp luận và tiếp cận về xếp hạng tín nhiệm.
Nhóm Phân tích và Tổ chức phát hành thảo luận về các yêu cầu về thông tin cần thiết phục vụ cho việc xếp hạng.
Tổ chức phát hành chuẩn bị và chia sẻ thông tin doanh nghiệp cho Nhóm Phân tích.
Giai đoạn 2 - Nhóm Phân tích làm việc
Ban Lãnh đạo của Tổ chức phát hành gặp gỡ với Nhóm phân tích để trình bày thông tin doanh nghiệp và thảo luận về các tài liệu.
Nhóm Phân tích bắt đầu thực hiện công việc phân tích và Hội đồng Xếp hạng Tín nhiệm được thành lập để quyết định kết quả xếp hạng tín nhiệm cho Tổ chức phát hành.
Hội đồng Xếp hạng Tín nhiệm là một phần quan trọng trong quy trình phân tích xếp hạng của VIS Rating và giúp đảm bảo tính chính trực và nhất quán của việc xếp hạng tín nhiệm.
Hội đồng Xếp hạng Tín nhiệm sẽ thực hiện việc đánh giá, biểu quyết và quyết định kết quả xếp hạng tín nhiệm. Sau khi họp Hội đồng Xếp hạng Tín nhiệm, Tổ chức phát hành sẽ được thông báo và giải thích về kết quả xếp hạng tín nhiệm trước khi công bố công khai.
Nhóm Phân tích thông báo cho Tổ chức Phát hành về kết quả xếp hạng và cơ sở xếp hạng tại Báo cáo Kết quả Xếp hạng Tín nhiệm. Tổ chức Phát hành rà soát dự thảo Báo cáo Kết quả Xếp hạng. Kết quả xếp hạng tín nhiệm được phát hành và công bố trên trang thông tin điện tử của VIS Rating.
Giai đoạn 3 - Liên tục cập nhật:
Sau khi công bố Báo cáo Kết quả Xếp hạng Tín nhiệm, Nhóm Phân tích duy trì trao đổi liên tục với Ban lãnh đạo của Tổ chức phát hành và giám sát liên tục hoạt động của Tổ chức phát hành.
Các cuộc họp thường xuyên giữa Ban lãnh đạo của Tổ chức phát hành và Nhóm phân tích cũng như việc cập nhật thông tin là bắt buộc và cần thiết để đảm bảo kết quả xếp hạng tín nhiệm của Tổ chức phát hành luôn kịp thời và phù hợp.
Kết quả xếp hạng tín nhiệm sẽ luôn được VIS giám sát và cập nhật
Trong quy trình xếp hạng tín nhiệm, mỗi bước đều quan trọng để đảm bảo tính chính xác và khách quan của kết quả. Trước khi công bố xếp hạng chính thức, việc thực hiện đánh giá tín nhiệm đóng vai trò quan trọng, giúp doanh nghiệp phát hành có cái nhìn tổng quan ban đầu về năng lực và rủi ro tài chính của mình qua góc nhìn của tổ chức xếp hạng tín nhiệm.
Dịch vụ Đánh giá và Phân tích (Credit Assessment) của VIS Rating là bước đệm quan trọng, hỗ trợ doanh nghiệp và tổ chức phát hành nắm bắt toàn diện "sức khỏe tài chính" của mình. Đây không chỉ là cơ hội để rà soát và tối ưu hồ sơ, mà còn giúp xác định rõ các điểm mạnh, điểm yếu và tiềm năng cải thiện trước khi thực hiện xếp hạng tín nhiệm và công bố kết quả ra thị trường. Với dịch vụ này, VIS Rating mang đến lợi ích vượt trội: tăng cường sự chuẩn bị và tạo tiền đề cho một kết quả xếp hạng vững mạnh.
Hoạt động xếp hạng tín nhiệm tại Việt Nam đang ngày càng được chú trọng, thể hiện qua sự gia tăng số lượng tổ chức công bố kết quả xếp hạng và việc hoàn thiện cơ sở pháp lý liên quan. Cụ thể, năm 2024, có 51 tổ chức lần đầu công bố kết quả xếp hạng tín nhiệm, bao gồm 8 ngân hàng và 43 doanh nghiệp, tăng 122% so với năm 2023.
Sự phát triển này phản ánh nhu cầu nâng cao uy tín tín dụng và minh bạch tài chính, đặc biệt trong bối cảnh thị trường trái phiếu nội địa hướng tới sự bền vững. Để đáp ứng yêu cầu này, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 88/2014/NĐ-CP quy định về dịch vụ xếp hạng tín nhiệm, đặt ra các điều kiện và phạm vi hoạt động cho các doanh nghiệp trong lĩnh vực này. Việc nắm vững các quy định xếp hạng tín nhiệm là điều mà các doanh nghiệp và tổ chức phát hành cần chú trọng để đảm bảo tuân thủ và tận dụng hiệu quả các lợi ích từ hoạt động này.
Tiếng Việt
English
