Trên thế giới, các tổ chức xếp hạng tín nhiệm đã phát triển mạnh mẽ, đóng vai trò then chốt trong việc đánh giá khả năng trả nợ và minh bạch hóa thông tin tài chính, giúp tăng hiệu quả đầu tư, hỗ trợ huy động vốn và giảm thiểu rủi ro cho nhà đầu tư. Tuy nhiên, tại Việt Nam, lĩnh vực này vẫn còn khá mới mẻ. Theo đó, trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng phân tích hiện trạng hoạt động của các tổ chức xếp hạng tín nhiệm ở Việt Nam, những thách thức mà lĩnh vực này đang đối mặt cũng như tiềm năng phát triển trong tương lai.
Tại Việt Nam hoạt động xếp hạng tín nhiệm mới chỉ bước vào những giai đoạn đầu. Thị trường cũng dần xuất hiện những tổ chức xếp hạng tín nhiệm áp dụng các phương pháp luận của Quốc Tế, cộng tác với những chuyên gia từ những đơn vị xếp hạng hàng đầu trên thế giới.
Việc ban hành Nghị định 88/2014/NĐ-CP vào ngày 26 tháng 9 năm 2014 đã mở ra cơ hội phát triển cho các tổ chức được cấp phép hoạt động trong lĩnh vực đánh giá và xếp hạng tín nhiệm tại Việt Nam. Mặc dù vậy, tính đến thời điểm hiện tại, sau gần một thập kỷ thực thi, lĩnh vực xếp hạng tín nhiệm vẫn đang trong giai đoạn sơ khai.
Đáng chú ý, mức độ am hiểu về công cụ xếp hạng tín nhiệm trong cộng đồng các bên liên quan trên thị trường tài chính và vốn còn nhiều hạn chế, đặc biệt là đối với nhóm nhà đầu tư nhỏ lẻ. Trong khoảng thời gian từ 2018 đến cuối năm 2023, chỉ có 33 doanh nghiệp công bố xếp hạng lần đầu. Trong năm 2024, hoạt động xếp hạng tín nhiệm tại Việt Nam ghi nhận sự phát triển đáng kể với 51 tổ chức lần đầu công bố xếp hạng. Tuy nhiên, đây vẫn là những t con số còn khiêm tốn khi so sánh với quy mô và tiềm năng của thị trường tài chính - vốn Việt Nam trong giai đoạn này.
Hoạt động xếp hạng tín nhiệm ở Việt Nam đang ở giai đoạn đầu.
Theo các chuyên gia nhận định, hoạt động xếp hạng tín nhiệm ở Việt Nam đang chuyển mình theo một chu kỳ mới, đón nhận những thách thức đồng thời cả những cơ hội lớn.
Theo ông Dương Đức Hiếu, Giám đốc, chuyên gia phân tích cao cấp Khối Xếp hạng và Nghiên cứu của VIS Rating, hoạt động xếp hạng tín nhiệm tại các thị trường trái phiếu doanh nghiệp khu vực châu Á diễn ra từ rất sớm. Sau khi có sự tham gia của hoạt động xếp hạng tín nhiệm nội địa, quy mô thị trường chứng kiến tốc độ tăng trưởng tính bằng con số chục lần. Mặc dù gia nhập còn khá muộn nhưng thị trường trái phiếu Việt Nam vẫn cho thấy tiềm năng phát triển tích cực.
Sự phát triển thị trường xếp hạng tín nhiệm tại Việt Nam vẫn ở những bước khởi đầu với quy mô ở mức khiêm tốn. Tuy nhiên, các báo cáo từ Vụ Tài chính các ngân hàng, tổ chức tài chính, tín hiệu thị trường đã cho thấy các tổ chức xếp hạng tín nhiệm Việt Nam có thể hưởng lợi từ tiềm năng, dư địa tăng trưởng của thị trường trái phiếu và từ các quy định mới của Chính phủ liên quan đến thị trường trái phiếu.
Bên cạnh Nghị định 88/2014/NĐ-CP, nhà nước đã ban hành và sửa đổi bổ sung thêm một số điều khoản nhằm thúc đẩy sự phát triển của thị trường trái phiếu tại Việt Nam. Luật Chứng khoán sửa đổi, được Quốc hội thông qua ngày 29/11/2024 và có hiệu lực từ ngày 1/1/2025, đã chỉ ra một số điểm chính:
Tăng cường trách nhiệm và minh bạch: Luật xác định rõ trách nhiệm của các bên tham gia phát hành trái phiếu, bao gồm tổ chức phát hành, đơn vị tư vấn, kiểm toán và tổ chức xếp hạng tín nhiệm. Các bên này phải tuân thủ nghiêm ngặt các quy định pháp luật và cung cấp thông tin một cách trung thực, đầy đủ. Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (UBCKNN) được trao quyền can thiệp và xử lý các vi phạm nhằm bảo vệ lợi ích của nhà đầu tư.
Hạn chế đầu tư rủi ro cao: Luật đặt ra các tiêu chí chặt chẽ hơn đối với tổ chức phát hành trái phiếu ra công chúng, như tỷ lệ nợ phải trả trên vốn chủ sở hữu và yêu cầu về xếp hạng tín nhiệm. Đối với phát hành riêng lẻ, trái phiếu chỉ được bán cho nhà đầu tư cá nhân chuyên nghiệp nếu có xếp hạng tín nhiệm và được bảo đảm bằng tài sản hoặc bảo lãnh thanh toán từ ngân hàng.
Luật chứng khoán sửa đổi sẽ tác động đến thị trường xếp hạng tín nhiệm. Bởi, những thay đổi này được kỳ vọng sẽ hạn chế hoạt động đầu tư có rủi ro cao, cải thiện hành vi thị trường, bảo vệ quyền lợi của nhà đầu tư trên thị trường trái phiếu doanh nghiệp Việt Nam và tăng cường bảo vệ quyền lợi của các bên liên quan trong việc thực hiện các quy định pháp lý.
VIS Ratings là tổ chức xếp hạng tín nhiệm uy tín ở Việt Nam
Sự hiện diện của các tổ chức xếp hạng tín nhiệm đóng vai trò then chốt trong việc thúc đẩy thị trường tài chính Việt Nam. Tốc độ tăng trưởng và phát triển của thị trường trái phiếu doanh nghiệp và thị trường vốn cho thấy tiềm năng phát triển rất lớn. Vì vậy việc gia tăng số lượng các tổ chức xếp hạng tín nhiệm không chỉ đáp ứng được nhu cầu cấp thiết hiện tại mà còn thiết lập nền tảng vững chắc cho sự phát triển bền vững của thị trường trong tương lai.
Đặc biệt, sự xuất hiện của các tổ chức xếp hạng tín nhiệm nội địa với tiêu chuẩn toàn cầu như VIS Rating sẽ góp phần quan trọng vào sự phát triển của ngành xếp hạng tín nhiệm và, cũng như hoàn thiện cơ sở hạ tầng thị trường tài chính.
Thị trường xếp hạng tín nhiệm Việt Nam đã chứng kiến sự phát triển đáng kể kể từ khi Nghị định số 88/2014/NĐ-CP được ban hành. Bộ Tài chính đã chủ trì, phối hợp cùng các Bộ, cơ quan liên quan xem xét, cấp phép đối với 5 doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực này, đánh dấu bước tiến quan trọng trong việc phát triển thị trường tài chính.
VIS Rating - Tổ chức xếp hạng tín nhiệm được đồng hành bởi các chuyên gia Moody's.
Trong đó, tháng 9/2023, VIS Rating là doanh nghiệp thứ ba được cấp phép. Tính đến nay, VIS Rating đã nhanh chóng khẳng định vị thế là nhà cung cấp các nghiên cứu và dịch vụ xếp hạng tín nhiệm có chất lượng cao tại Việt Nam với phương pháp luận chặt chẽ và quy trình xếp hạng độc lập, minh bạch. Cũng như các tổ chức xếp hạng tín nhiệm ở Việt Nam khác, quá trình hoạt động của VIS Rating tại thị trường nội địa cũng gặp phải không ít thuận lợi lẫn khó khăn:
Thuận lợi:
Với lợi thế am hiểu sâu sắc về thị trường, các tổ chức xếp hạng tín nhiệm nội địa nắm rất rõ đặc thù doanh nghiệp các ngành. Điều này sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho các tổ chức xếp hạng thu thập thông tin, thực hiện quá trình đánh giá nhanh chóng và chính xác hơn.
Chỉ có kết quả xếp hạng tín nhiệm từ các tổ chức nội địa mới đáp ứng đầy đủ các yêu cầu pháp lý cho hoạt động phát hành trái phiếu, bao gồm cả phát hành riêng lẻ và phát hành ra công chúng tại Việt Nam.
Về mặt chi phí, các tổ chức xếp hạng nội địa cung cấp dịch vụ với mức giá cạnh tranh hơn đáng kể so với các tổ chức quốc tế, giúp doanh nghiệp tiếp cận dễ dàng và phù hợp hơn với khả năng tài chính của mình.
Các tổ chức xếp hạng tín nhiệm nội địa có sự am hiểu sâu rộng về đặc thù thị trường Việt Nam.
Khó khăn: Ngành xếp hạng tín nhiệm tại Việt Nam vẫn còn mới, với mức độ nhận thức và hiểu biết về dịch vụ này còn hạn chế. Nhiều doanh nghiệp chưa thực sự quan tâm hoặc chưa thấy rõ lợi ích của việc được xếp hạng tín nhiệm, dẫn đến nhu cầu sử dụng dịch vụ chưa cao. Điều này tạo ra thách thức lớn trong việc mở rộng thị trường và xây dựng niềm tin đối với cộng đồng doanh nghiệp.
Nghị định số 88/2014/NĐ-CP ban hành ngày 26/9/2014 đã thiết lập một khung pháp lý toàn diện cho hoạt động xếp hạng tín nhiệm tại Việt Nam với những nội dung chính như:
Trước hết, về nguyên tắc hoạt động, các tổ chức xếp hạng tín nhiệm phải tuân thủ ba tiêu chí cốt lõi: tính độc lập và khách quan trong đánh giá, tính trung thực trong quá trình thực hiện, và tính minh bạch trong toàn bộ hoạt động. Đồng thời, mọi hoạt động phải tuân thủ nghiêm ngặt các quy định pháp luật hiện hành và các điều khoản trong hợp đồng xếp hạng tín nhiệm.
Nghị định nhấn mạnh rằng việc sử dụng dịch vụ xếp hạng tín nhiệm căn cứ vào nhu cầu của tổ chức và cá nhân. Kết quả xếp hạng tín nhiệm chỉ là thông tin tham khảo, không phải là khuyến nghị đầu tư, góp vốn đối với các công cụ nợ, công cụ tài chính do tổ chức được xếp hạng tín nhiệm phát hành.
Nghị định đã đặt ra những yêu cầu nghiêm ngặt về chuẩn mực đạo đức nghề nghiệp thông qua việc nghiêm cấm các hành vi: làm sai lệch hồ sơ và giấy phép, cho thuê hoặc mua bán các tài liệu pháp lý liên quan, các hành vi gian lận trong hoạt động xếp hạng hay việc lợi dụng kết quả xếp hạng cho mục đích trục lợi. Đặc biệt, Nghị định nghiêm cấm mọi hình thức thông đồng có thể ảnh hưởng đến tính khách quan của kết quả xếp hạng kinh doanh
Thành viên Hội động xếp hạng tín nhiệm phải đáp ứng các tiêu chuẩn, điều kiện sau: Phải có năng lực hành vi dân sự đầy đủ, không đang là cán bộ, công chức hay viên chức nhà nước. Về chuyên môn, họ phải có bằng đại học trở lên trong các lĩnh vực liên quan như kinh tế, tài chính, ngân hàng, kế toán, kiểm toán, thống kê hoặc quản trị kinh doanh, kèm theo ít nhất 7 năm kinh nghiệm làm việc trực tiếp trong lĩnh vực theo quy định tại Nghị định này.
Nhà nước nghiêm cấm các hành vi cố ý làm sai lệch kết quả xếp hạng tín nhiệm.
Trong bối cảnh thị trường tài chính ngày càng phát triển, việc nâng cao năng lực hoạt động của các tổ chức xếp hạng tín nhiệm đóng vai trò then chốt. Cùng với đó, rất nhiều hoạt động và hội nghị đã được Bộ Tài chính, các doanh nghiệp xếp hạng tín nhiệm và các hiệp hội tổ chức thường xuyên nhằm giới thiệu, đào tạo cũng như phổ biến các khung khổ pháp lý, quy chuẩn, tiêu chí, chuẩn mực trong quá trình tổ chức hoạt động xếp hạng tín nhiệm tới tất cả các bên liên quan.
Đảm bảo tính minh bạch, độc lập của tổ chức xếp hạng tín nhiệm: Điều này đòi hỏi các tổ chức phải xây dựng một quy trình đánh giá chuyên nghiệp, dựa trên nền tảng phân tích khoa học và khách quan và được thực hiện bởi đội ngũ chuyên gia có trình độ chuyên môn cao và kinh nghiệm thực tiễn phong phú. Đồng thời, việc thu thập và phân tích dữ liệu cần được tiến hành một cách toàn diện, đa chiều, đảm bảo cung cấp cái nhìn chính xác về năng lực tín nhiệm của tổ chức được đánh giá.
Nâng cao chất lượng dịch vụ: Để nâng cao chất lượng dịch vụ, các tổ chức xếp hạng tín nhiệm ở Việt Nam cần tập trung vào việc phát triển nguồn lực nội bộ (nguồn nhân lực chất lượng, hạ tầng công nghệ, hệ thống thông tin, dữ liệu…) cần thiết cho quá trình xếp hạng tín nhiệm.
Đảm bảo thực thi quy định pháp lý trong lĩnh vực xếp hạng tín nhiệm: Các tổ chức xếp hạng tín nhiệm ở Việt Nam cần đảm bảo tuân thủ nghiêm ngặt các quy định pháp lý hiện hành, đồng thời chủ động nhận diện và đối phó với các thách thức phát sinh trong quá trình hoạt động hoặc đánh giá xếp hạng. Bên cạnh đó, việc xây dựng và vận hành hiệu quả hệ thống kiểm soát nội bộ là yếu tố quan trọng để ngăn ngừa xung đột lợi ích và đảm bảo tính khách quan trong hoạt động xếp hạng.
Các tổ chức xếp hạng tín nhiệm cần đảm bảo tính minh bạch trong hoạt động xếp hạng.
Nắm bắt những chính sách, chủ trương của nhà nước và Bộ Tài chính. VIS Rating luôn cố gắng hoàn diện và duy trì tính độc lập, minh bạch trong hoạt động xếp hạng cũng như hợp tác chuyên sâu với tổ chức xếp hạng tín nhiệm uy tín top đầu toàn cầu - Moody’s.
VIS Rating được thành lập từ sáng kiến của Hiệp hội Thị trường Trái Phiếu Việt Nam và hiện có cổ đông lớn nhất là Moody’s - tổ chức xếp hạng tín nhiệm hàng đầu thế giới với 115 năm lịch sử hoạt động, mang đến các phương pháp xếp hạng tín nhiệm tiên tiến và hoạt động tuân thủ chuẩn mực quốc tế.
Với sự hỗ trợ từ Moody's, VIS Rating đã thành công trong việc kết hợp chuẩn mực quốc tế với đặc thù thị trường nội địa. Thông qua sự hợp tác với Moody's, tổ chức này áp dụng phương pháp xếp hạng tiên tiến, đồng thời điều chỉnh phù hợp với bối cảnh Việt Nam, mang đến các kết quả đánh giá, xếp hạng tín nhiệm khách quan và minh bạch.
Sự kết hợp giữa kinh nghiệm quốc tế và sự hiểu biết sâu sắc về thị trường nội địa giúp VIS Rating cung cấp dịch vụ chất lượng cao, đáp ứng nhu cầu của các doanh nghiệp và nhà đầu tư, từ đó thúc đẩy sự phát triển bền vững của thị trường tài chính Việt Nam.
"Chính trực" làm một trong những trụ cột được VIS Ratings đặc biệt chú trọng ngay từ những ngày đầu. Đây là là một cam kết quan trọng, phản ánh vai trò cốt lõi của một tổ chức xếp hạng tín nhiệm. VIS Rating cam kết duy trì tính độc lập và khách quan trong đánh giá, không thỏa hiệp với việc đưa ra kết quả tốt để làm hài lòng khách hàng mà luôn chính trực với việc đánh giá năng lực tín nhiệm thực tế một cách độc lập, khách quan.
Thị trường xếp hạng tín nhiệm trong nước đang cho thấy những tín hiệu tích cực, mở ra nhiều cơ hội phát triển mới cho các tổ chức xếp hạng tín nhiệm ở Việt Nam. Đặc biệt là các đơn vị áp dụng các tiêu chuẩn toàn cầu trong dịch vụ xếp hạng như VIS Rating. Nếu bạn muốn nắm bắt cơ hội và xây dựng lợi thế cạnh tranh dựa trên những đánh giá khách quan, hãy liên hệ ngay với VIS Rating qua hotline (+84) 24 3388 6000.
Tiếng Việt
English
